Το σκόρδο (Allium cativum)είναι φυτό ποώδες ετήσιο. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το κρεμμύδι και το πράσο. Καλλιεργείται ως φαγώσιμο για την παραγωγή ξερών βολβών (κεφάλια) και για την παραγωγή νωπών σκόρδων (χλωρά σκορδάκια).
Κάθε κεφάλι αποτελείται κατά μέσο όρο από 10 βολβίδια (σκελίδες), οι οποίες αποτελούν και το πολλαπλασιαστικό υλικό για την επόμενη καλλιέργεια. Κάθε σκελίδα περιβάλλεται από ένα δερματώδη χιτώνα, η απόχρωση του οποίου μπορεί να είναι από άσπρη έως ελαφρά ρόδινη.
Βασικός παράγοντας της καλλιέργειας δεν είναι τόσο η διάρκεια της ημέρας (φωτοπερίοδος), όπως στο κρεμμύδι, αλλά η θερμοκρασία. Είναι ανθεκτικό στις χαμηλές θερμοκρασίες από τις οποίες εξαρτάται η βολβοποίηση του σκόρδου.
Στα αρχικά στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας απαιτούνται χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ κατά την βολβοποίηση και μέχρι πέρατος της καλλιέργειας καλό είναι να επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες.
Κατά την περίοδο της ωρίμανσης δεν πρέπει να επικρατεί υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία. Αυτές είναι οι επιθυμητές συνθήκες που πρέπει να υπάρχουν κατά την καλλιεργητική περίοδο του σκόρδου, για να υπάρξει καλή ποσοτική και ποιοτική παραγωγή.
Η επιλογή χωραφιού γίνεται με βάση:
α. Τον τύπο του εδάφους.
Αν και αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη προτιμά τα γόνιμα εδάφη ελαφράς ή μέσης σύστασης πλούσια σε οργανική ουσία, στα οποία και αποδίδει πολύ καλά.
Πρέπει να αποφεύγονται χωράφια τα οποία είναι βαριά πηλώδη καθώς και τα χωράφια με χαλίκια και πέτρες. Τα εδάφη αυτά δυσκολεύουν τις εργασίες φύτευσης, την αντιμετώπιση των ζιζανίων, την ανάπτυξη του φυτού, αλλά και την συγκομιδή.
Συστήνεται ο παραγωγός να κάνει εδαφολογική ανάλυση για τα χαρακτηριστικά του εδάφους.
Το χωράφι, στο οποίο θα καλλιεργηθεί το σκόρδο, πρέπει να στραγγίζει καλά. Πρέπει να αποφεύγονται χωράφια στα οποία λιμνάζουν νερά.
Σε χωράφια όπου επικρατεί μεγάλη εδαφική υγρασία από την βολβοποίηση μέχρι την συγκομιδή παρουσιάζονται σαπίσματα των βολβών.
Από άποψης οξύτητας εδάφους το σκόρδο προτιμά τα ουδέτερα έως ελαφρά όξινα εδάφη με PH 6-7.
Στα ουδέτερα έως ελαφρά όξινα εδάφη το σκόρδο αποδίδει αρκετά καλά. Πρέπει να αποφεύγονται τα αλατούχα εδάφη.
β. Την διάθεση νερού άρδευσης καλής ποιότητας.
Το σκόρδο έχει ριζικό σύστημα θυσσανώδες. Δεν έχει ανάγκη από συχνά ποτίσματα, δεν πρέπει όμως να του λείψει το νερό για να αποδώσει τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα.
γ. Το ιστορικό του χωραφιού σχετικά με τα είδη των ζιζανίων που επικρατούν.
Δεν συνιστώνται χωράφια με έντονα προβλήματα ζιζανίων που δύσκολα αντιμετωπίζονται. Πρέπει ο παραγωγός να γνωρίζει τη σύσταση και το PH του εδάφους για την επιλογή των ζιζανιοκτόνων.
δ. Την καλλιέργεια που προηγήθηκε.
Δεν πρέπει να έχει προηγηθεί στο ίδιο χωράφι καλλιέργεια σκόρδου, κρεμμυδιού ή πράσου (είναι φυτά της ίδιας οικογένειας). Η καλλιέργεια του σκόρδου πρέπει να εντάσσεται τουλάχιστον σε τριετές πρόγραμμα αμειψισποράς, ενώ σε μερικές περιοχές εντάσσεται σε πενταετές πρόγραμμα.
Ενδεικτική κατεργασία και διαμόρφωση του εδάφους
Το χωράφι οργώνεται με άροτρο, ακολουθεί και καλλιεργητής και σβάρνισμα όταν το έδαφος βρίσκεται στον «ρώγο» του, για να σπάσουν οι σβώλοι του χώματος, με αποτέλεσμα να έχουμε ψιλοχωματισμό και ισοπέδωση του εδάφους.
Κατά την διαδικασία αυτή ενσωματώνονται και τα βασικά λιπάσματα. Η καλή προετοιμασία του εδάφους βοηθά στη φύτευση των σκελίδων, σε ένα καλό φύτρωμα αυτών αλλά και στις καλλιεργητικές φροντίδες που
θα ακολουθήσουν.
Το χωράφι διαμορφώνεται κατά περίπτωση, ανάλογα με την φύτευση που θα ακολουθήσει και την καλλιεργητική πρακτική κάθε περιοχής (σε επίπεδο χωράφι, σε αλίες, σε αυλάκια, σε αναχώματα κλπ). Η διαμόρφωση του εδάφους γίνεται ανάλογα με τον τρόπο φύτευσης και άρδευσης.
Προτιμώνται ειδικά μηχανήματα κατεργασίας εδάφους σβωλοκόφτες τύπου Struit τα οποία διαμορφώνουν και ανάχωμα. για την καλύτερη στράγγιση του εδάφους.
Βασική λίπανση
Το σκόρδο αντιδρά θετικά στη χρήση των λιπασμάτων. Συνιστάται να γίνεται ισορροπημένη λίπανση της καλλιέργειας.
Η βασική λίπανση ενσωματώνεται, κατά την κατεργασία του εδάφους. Η διασπορά του λιπάσματος γίνεται συνήθως με λιπασματοδιανομέα σε όλη την επιφάνεια του χωραφιού ή μπορεί να εφαρμοσθεί για οικονομία κατά την γραμμή φύτευσης.
Συνήθως χρησιμοποιούνται ισορροπημένα βασικά λιπάσματα τύπου Ν-Ρ-Κ με ιχνοστοιχεία κυρίως μαγνησίου.
Η ποσότητα των βασικών λιπασμάτων που θα δοθούν εξαρτάται από την προηγούμενη καλλιέργεια, την εφαρμογή ή μη οργανικής λίπανσης και το ύψος της παραγωγής που αναμένει ο καλλιεργητής.
Συστήνεται, πριν την βασική λίπανση να γίνεται εδαφολογική ανάλυση για τα λιπαντικά στοιχεία που θα εφαρμοσθούν στο έδαφος.
Άζωτο (Ν): Εφαρμόζεται το 1/3 της συνολικής δόση των αζωτούχων λιπασμάτων κατά την βασική λίπανση. Η υπόλοιπη δόση εφαρμόζεται ως επιφανειακή λίπανση κατά την καλλιεργητική περίοδο, όσο αναπτύσσονται τα φυτά.
Για μια ικανοποιητική παραγωγή χρειάζονται περίπου 10-14 μονάδες αζώτου το στρέμμα. Το άζωτο βοηθά στην βλαστική ανάπτυξη των φυτών με συνέπεια την αύξηση της συνολικής παραγωγής.
Φώσφορος (Ρ): Εφαρμόζεται ολόκληρη η δόση του φωσφόρου κατά την βασική λίπανση. Για μια ικανοποιητική παραγωγή χρειάζονται 6-10 μονάδες φωσφόρου το στρέμμα. Ο φώσφορος βοηθά στην ανάπτυξη πλούσιου ριζικού συστήματος. Αποδίδεται σιγά-σιγά στα φυτά κατά την διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης αυτών.
Κάλιο (Κ): Εφαρμόζεται η μισή δόση του καλίου κατά την βασική λίπανση. Η υπόλοιπη δόση εφαρμόζεται ως επιφανειακή λίπανση κατά την καλλιεργητική περίοδο, όσο αναπτύσσονται τα φυτά.
Για μια ικανοποιητική παραγωγή χρειάζονται 16-20 μονάδες καλίου το στρέμμα. Το κάλιο βοηθά στην αφομοίωση του αζώτου και του φωσφόρου και καθιστά τα φυτά ανθεκτικά στις ασθένειες.
Μαγνήσιο (Mg): Για μια ικανοποιητική παραγωγή χρειάζεται 0,5-1 μονάδα μαγνησίου το στρέμμα.
Εφαρμόζεται ολόκληρη η δόση του μαγνησίου κατά την βασική λίπανση. Το σκόρδο έχει ανάγκη από μαγνήσιο η έλλειψη του οποίου επηρεάζει ιδιαίτερα το φυτό. Η τροφοπενία Mg μπορεί να είναι καταστροφική για την καλλιέργεια.
Ασβέστιο (Ca): Για μια ικανοποιητική παραγωγή χρειάζεται 0,5-1 μονάδα ασβεστίου το στρέμμα. Πολλές φορές το Ca εφαρμόζεται και επιφανειακά.Το ασβέστιο συμβάλει στην απορρόφηση του καλίου.
Ιχνοστοιχεία: Το σκόρδο είναι ευαίσθητο στην έλλειψη ψευδαργύρου, χαλκού, θείου και βορίου.Η εδαφολογική και η φυλλοδιαγνωστική ανάλυση προσδιορίζουν τις ελλείψεις θρέψης σε βασικά στοιχεία και σε ιχνοστοιχεία που παρουσιάζει η καλλιέργεια.
Οργανική λίπανση: Σε φτωχά εδάφη προστίθεται ως βασική λίπανση ένα οργανοχημικό λίπασμα ή οργανική ουσία γνωστής προέλευσης (απολυμασμένη). Η προσθήκη ενός οργανοχημικού λιπάσματος ή
οργανικής ουσίας βελτιώνει τη δομή του εδάφους και μειώνει τις ποσότητες των χημικών λιπασμάτων που θα δοθούν στην καλλιέργεια. Οργανική ουσία μη απολυμασμένη μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ασθένειες της ρίζας.
Φύτευση
Το πολλαπλασιαστικό υλικό του σκόρδου, όπως αναφέρθηκε, είναι οι σκελίδες. Από κάθε βολβό (κεφάλι) ο παραγωγός επιλέγει τις εξωτερικές σκελίδες. Οι εξωτερικές σκελίδες του βολβού είναι μεγαλύτερες από τις εσωτερικές σκελίδες. Οι εξωτερικές σκελίδες δίνουν εύρωστα φυτά. Οι μικρές σκελίδες, οι οποίες προέρχονται από το κέντρο του βολβού, δεν χρησιμοποιούνται για φύτευμα γιατί δίνουν μικρά φυτά με αποτέλεσμα την μειωμένη παραγωγή.
Ο διαχωρισμός των σκελίδων από το ‘’κεφάλι’’ γίνεται λίγες ημέρες πριν την φύτευση, με προσοχή για να μην αφαιρεθεί ο εξωτερικός δερματώδης χιτώνας της κάθε σκελίδας. Οι εξωτερικοί χιτώνες του βολβού προστατεύουν τις σκελίδες και αυτές συντηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο αγενής πολλαπλασιασμός του σκόρδου παρουσιάζει προβλήματα, σε ότι αφορά την μεταφορά φυτοπαθολογικών προβλημάτων (ιώσεις, ασθένειες, νηματώδεις κλπ.) .Ο παραγωγός πρέπει να προσέξει για την
καθαρότητα των σκελίδων, ώστε αυτές να είναι απαλλαγμένες από φυτοπαθολογικά προβλήματα.
Η φύτευση των σκελίδων γίνεται με την κορυφή προς τα επάνω. Η ανάποδη φύτευση (με την κορυφή προς τα κάτω) δίνει μικρά φυτά.
Οι σκελίδες φυτεύονται σε βάθος 2-4 εκατοστά ώστε η κορυφή τους να βρεθεί λίγο πιο κάτω από το έδαφος.
Η φύτευση των σκελίδων στο χωράφι γίνεται με το χέρι ή με ειδικές σπαρτικές μηχανές ανάλογα με τη διαμόρφωση του εδάφους που έχει γίνει, την μέθοδο ποτίσματος, τη στράγγιση ή μη του χωραφιού και την καλλιεργητική πρακτική της περιοχής.
Η σπορά με μηχανή και εν γένει η μηχανοποίηση της καλλιέργειας του σκόρδου αύξησε τα καλλιεργούμενα στρέμματα και τις στρεμματικές αποδόσεις, μείωσε το κόστος παραγωγής καθώς και τον κόπο των παραγωγών.
Οι γραμμές φύτευσης απέχουν μεταξύ τους 25-30 εκατοστά, ενώ επί της γραμμής οι αποστάσεις είναι περίπου 10 – 15 ή 17 εκατοστά.
Σε καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζεται πλήρης μηχανική συγκομιδή ή και μερικώς μηχανική συγκομιδή (πέρασμα του ελκυστήρα με γάντζο για χαλάρωμα του εδάφους και εν συνεχεία βγάλσιμο των βολβών με το χέρι) φυτεύονται 5 γραμμές και στην συνέχεια αφήνεται διάδρομος για το πέρασμα των μηχανημάτων κ.ο.κ.
Η πυκνότητα φύτευσης εξαρτάται από τον προορισμό της παραγωγής:
– Εάν προορίζεται για κατανάλωση των βολβών επιλέγουμε τις μεγαλύτερες αποστάσεις.
– Εάν προορίζεται για μεταποίηση των βολβών επιλέγουμε τις μικρότερες αποστάσεις.
– Εάν οι βολβοί προορίζονται για την κατανάλωση, επιθυμητή είναι η παραγωγή μεγάλου μεγέθους βολβούς και αυτή επιτυγχάνεται με τις μεγαλύτερες αποστάσεις. Οι μηχανές οι οποίες εξάγουν τους βολβούς μπορεί να κόβουν τα φύλλα ή να δένουν σε μάτσα τους βολβούς.
– Εάν οι βολβοί προορίζονται για μεταποίηση, επιθυμητή είναι η παραγωγή μεγάλης στρεμματικής απόδοσης και αυτή επιτυγχάνεται με πυκνή φύτευση, όμως οι βολβοί που παράγονται είναι μικρού μεγέθους.
– Εάν η παραγωγή προσανατολίζεται για παραγωγή βολβών, η φύτευση των σκελίδων γίνεται, όταν το έδαφος είναι στο «ρώγο» του κυρίως το Φθινόπωρο, ανάλογα με το κλίμα της κάθε περιοχής. Η συγκομιδή των βολβών αρχίζει από τον Μάιο και ολοκληρώνεται τον Αύγουστο. Η διάρκεια της καλλιέργειας στο χωράφι είναι από 6-8 μήνες, ανάλογα με την ποικιλία, τις επικρατούσες θερμοκρασίες κατά την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και τις ανάγκες της αγοράς.
– Εάν η παραγωγή προσανατολίζεται για νωπά σκορδάκια φυτεύονται σκελίδες σε διαδοχικές φυτεύσεις, από το Φθινόπωρο μέχρι και στις αρχές της Άνοιξης. Οι διαδοχικές φυτεύσεις βοηθούν την κλιμακωτή
συγκομιδή για τη διάθεσή τους, ως νωπά σκορδάκια, στην αγορά.
ΠΗΓΗ: ΥπΑΑΤ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤA ΒΟΛΒΩΔΗ (ΣΚΟΡΔΟ)
