Τα φυτά που περιέχουν στους ιστούς τους κάλιο λιγότερο από το κανονικό δεν εκδηλώνουν αμέσως ορατά συμπτώματα τροφοπενίας. Το πρώτο που εκδηλώνεται είναι μεταβολικές και φυσιολογικές διαταραχές που μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της παραγωγής ή της ποιότητας της παραγωγής. Η λανθάνουσα αυτή τροφοπενία, που δεν εκδηλώνεται με εμφανή συμπτώματα παρά μόνο με διαταραχές της ανάπτυξης των φυτών, λέγεται «κρυφή πενία» και μπορεί να διαγνωστεί μόνο με ανάλυση φυτικών ιστών.
Τα φυτά που παρουσιάζουν «κρυφή πενία» καλίου, έχουν την τάση να μαραίνονται ευκολότερα σε ξηροθερμικές συνθήκες από τα φυτά που έχουν κανονικά επίπεδα καλίου. Αυτό οφείλεται στη μειωμένη σπαργή των κυττάρων και στη διαταραχή της λειτουργίας των στοματίων. Γενικά η έλλειψη καλίου προκαλεί μειωμένη αντοχή στην ξηρασία. Τα φυτά, επίσης, που δεν εφοδιάζονται επαρκώς με κάλιο είναι πιο ευαίσθητα σε ζημιές από παγετό (που σε κυτταρικό επίπεδο σχετίζονται με το υδατικό δυναμικό τους).
Σε περιπτώσεις έντονης και παρατεταμένης έλλειψης καλίου τα φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανάπτυξη. Η μεριστωματική ανάπτυξη έχει υψηλές απαιτήσεις σε πρωτεΐνες και η έλλειψη καλίου έχει περιοριστική επίδραση στη σύνθεση πρωτεϊνών. Έτσι σε περιπτώσεις τροφοπενίας καλίου δεν μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες των μεριστωματικών ιστών, ακόμα κι αν γίνει μεταφορά του καλίου από τους γηραιότερους ιστούς προς τους νεώτερους.
Ο ρόλος του καλίου είναι σημαντικός σε πολλές λειτουργίες των κυττάρων, με αποτέλεσμα σε περιπτώσεις έλλειψης, τα φυτά να παρουσιάζουν χλωρώσεις στα φύλλα που είναι σύμπτωμα διαταραχής του μεταβολισμού. Το χρώμα των φύλλων από πράσινο προοδευτικά γίνεται κίτρινο και τελικά καστανόχρωμο. Τα φύλλα παρουσιάζουν ξήρανση και νέκρωση, ξεκινώντας από την κορυφή και προχωρώντας προς την περιφέρειά τους, που σταδιακά συνεχίζει και προς το υπόλοιπο έλασμα και τελικά αποκτούν την εμφάνιση καψαλισμένου. Τα συμπτώματα εμφανίζονται πάντα στα παλαιότερα φύλλα. Εάν η κατάσταση αυτή συνεχισθεί χωρίς να γίνουν διορθωτικές ενέργειες, τα συμπτώματα επεκτείνονται και στα νεώτερα φύλλα και μπορεί να ακολουθήσει ακόμα και νέκρωση ολόκληρου του φυτού. Οι ρίζες των τροφοπενικών φυτών έχουν μικρή ανάπτυξη και είναι ευπαθείς σε σηψιρριζίες.
Γενικότερα, τα φυτά που παρουσιάζουν έλλειψη καλίου είναι πιο ευπαθή σε διάφορες μυκητολογικές και ιολογικές ασθένειες, λόγω των αλλαγών που παρουσιάζονται στην ενζυμική δραστηριότητά τους, στον φυσιολογικό μεταβολισμό τους, κυρίως στον μεταβολισμό των φαινολών, τον μεταβολισμό του αζώτου και του άνθρακα και τον μεταβολισμό του ενεργού οξυγόνου. Σημειώνεται ότι το κάλιο μειώνει την ευαισθησία των φυτών ξενιστών έως το βέλτιστο επίπεδο ανάπτυξης: πέρα από το σημείο αυτό δεν υπάρχει περαιτέρω αύξηση της ανθεκτικότητας, η οποία να μπορεί να επιτευχθεί αυξάνοντας την προμήθεια Κ και της περιεκτικότητας του στα φυτά (Huber και Graham, 1999).
Η υψηλή ευαισθησία που παρουσιάζει στις παρασιτικές ασθένειες ένα φυτό με έλλειψη σε Κ, οφείλεται στις μεταβολικές λειτουργίες του Κ στην φυσιολογία του φυτού. Κάτω από συνθήκες έλλειψης καλίου η σύνθεση των μεγαλομοριακών ενώσεων (πρωτεϊνών, αμύλου και κυτταρίνης) είναι μειωμένη και υπάρχει συσσώρευση μικρού μοριακού βάρους οργανικών ενώσεων.
Επιπρόσθετα, το κάλιο προάγει την ανάπτυξη του παχύτερου εξωτερικού τοιχώματος των επιδερμικών κυττάρων, το οποίο εμποδίζει την προσβολή από ασθένειες.
Τέλος, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω το Κ επηρεάζει το μεταβολισμό του φυτού, καθώς τα φυτά με έλλειψη Κ έχουν μειωμένη σύνθεση πρωτεϊνών και συσσώρευση απλών ενώσεων αζώτου, όπως τα αμίδια, τα οποία χρησιμοποιούνται από τα παθογόνα κατά την προσβολή των φυτών. Η σκλήρυνση των ιστών και οι συνήθειες ανοίγματος των στοματίων είναι στενά συνδεδεμένες με την ένταση της προσβολής. (Marschner, 1995). Η ανταπόκριση της καλλιέργειας δεν διαφέρει στις διαφορετικές πηγές Κ.
Επιπλέον, η ισορροπία μεταξύ Ν και Κ επηρεάζει την ευαισθησία των φυτών στις ασθένειες. Φαίνεται ότι η καλιούχος λίπανση μπορεί να μειώσει την ένταση πολλών μολυσματικών ασθενειών που προκαλούν υποχρεωτικά και προαιρετικά παράσιτα (Sharma και Duveiller, 2004; Sharma, κ.ά., 2005).
Η έλλειψη καλίου, επίσης, επηρεάζει την θρεπτική και τεχνολογική ποιότητα των προϊόντων κι αυτό είναι ιδιαίτερα φανερό σε σαρκώδεις καρπούς και βολβούς που έχουν υψηλές απαιτήσεις σε κάλιο.
Αυξάνοντας την παροχή καλίου στις ρίζες είναι σχετικά εύκολο να αυξηθεί και η περιεκτικότητα διαφόρων οργάνων των φυτών. Όταν η παροχή καλίου είναι άφθονη τα φυτά το απορροφούν σε μεγάλες ποσότητες κι αυτό πρέπει να προσεχθεί ιδιαιτέρως τόσο για λόγους σύνθεσης των φυτών όσο και για την πιθανή εμπλοκή του στην πρόσληψη και φυσιολογική διαθεσιμότητα του ασβεστίου και του μαγνησίου.
Η διάκριση των τροφοπενιών καλίου και μαγνησίου από τα συμπτώματα και μόνο είναι δύσκολη όταν αυτές βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Σαν κριτήριο για τη διάκρισή τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί το μέγεθος των φύλλων, το οποίο είναι μικρότερο στα φυτά που παρουσιάζουν έλλειψη καλίου, γιατί αναστέλλεται νωρίτερα η αύξησή τους.
